13 september 2016 | Infoblad Veldwerkplaats
Vereniging van Bos- en natuurterreineigenaren
Door atmosferische depositie van stikstof- en zwavelverbindingen is de flora- en faunarijkdom van de droge heide (habitattype H4030, Droge Europese heide) sterk achteruitgegaan. Plaggen leek jarenlang een effectieve beheermaatregel om Struikheide weer terug te krijgen. Maar de echte oorzaak blijkt nu vaak een verstoorde nutriënten- en mineralenbalans te zijn, in combinatie met te zure bodemcondities. Een verstoorde N:P ratio van de vegetatie (te veel stikstof) heeft ook (negatieve) gevolgen voor de fauna. Daarom worden er experimenten uitgevoerd met bemesting van kalk, fosfaat en bodemmineralen (steenmeel). De eerste resultaten geven al nieuwe inzichten voor het beheer. Een belangrijk advies uit recent OBN-onderzoek naar heidebeheer in Het Nati- onale Park De Hoge Veluwe is dan ook om zuinig op de heidebodem te zijn.
In deze veldwerkplaats zijn de eerste resultaten van dit onderzoek getoond en is gediscussieerd over de vraag wat verantwoord heidebeheer zou kunnen zijn. Zeker nu iedereen de (PAS)druk voelt om in te grijpen om de gevolgen van stikstofdepositie aan te pakken, terwijl onderzoekers soms juist terughoudendheid bepleiten.
De eerste resultaten van heideherstel door middel van steenmeelgift
door Roland Bobbink (Onderzoekcentrum B-WARE)
Door versnelde verzuring van de bodem is er een sterke afname van de basische kationen Ca, K, Mg en een toename van toxische ionen (vooral Al). Vaak neemt de hoeveelheid NH4+ ook toe. Er is ook versnelde verwering van bodemmineralen zoals veldspaat, waardoor tenslotte alleen bodemmineralen overblijven die bij verwering Al of Fe opleveren. Dit heeft ernstige gevolgen voor de voeding van de plant. Om de bodembuffering weer te herstellen wordt behandeling met Dolokal toegepast, maar dat kan versnelde mineralisatie geven in ongeplagde situatie en heeft soms ook negatieve gevolgen voor de fauna (zie presentatie Joost). Daarom zijn er eind 2014 drie praktijkexperimenten gestart (op de Strabrechtse Heide en de Hoge Veluwe) met het toevoegen van 3 soorten steenmeel (Biolit, Lurgi en Lavagruis) aan bestaande droge en natte heidevegetatie die minstens 40 jaar niet geplagd was. Ter vergelijking is ook een deel met Dolokal behandeld.
Steenmeel is fijngemalen gesteente dat bestaat uit primaire bodemmineralen die bij verwering de uitgespoelde basische kationen aan het complex aanvullen. Door de jarenlange verzuring zijn deze kationleverende bodemmineralen op veel plaatsen tot diep in het profiel verdwenen. Door steenmeelgift kan dit weer op peil worden gebracht. Bovengenoemde experimenten lopen 3 jaar en er zijn pas gegevens van 1 jaar. Toch zijn er al enige resultaten te melden:
- Dolokal verhoogt het gehalte uitwisselbaar calcium, maar op de Veluwe (droge en natte heide) doet steenmeel dat ook enigszins;
- Het steenmeel Lurgi geeft op de Veluwe een verhoging van de hoeveelheid uitwisselbaar kalium;
- Het steenmeel Biolit leidt op de Veluwe tot een verhoging van de hoeveelheid uitwisselbaar magnesium in de bodem;
- Dolokal verlaagt het gehalte uitwisselbaar aluminium, maar op de Veluwe (droge en natte heide) lijkt steenmeel dat ook te doen (dus verlaagt de toxiciteit van de bodem);
- Toevoeging van Dolokal of steenmeel lijkt geen effect te hebben op het calcium- en magnesiumgehalte in Struikhei, Dophei en Pijpenstrootje;
- Dolokal geeft enige verhoging van het calciumgehalte in Bochtige Smele en Schapenzuring;
- Biolit geeft enige verhoging van het calcium- en magnesiumgehalte in Schapenzuring;
- Er zijn geen verschillen waargenomen in de gehaltes van stikstof, fosfor, kalium en nikkel in planten en in de vegetatiesamenstelling (gemiddeld aantal soorten planten) en in het aantal soorten en individuen loopkevers in de verschillende behandelingen.
Het is nog te vroeg om conclusies te trekken na 1 jaar onderzoek, maar deze eerste resultaten laten hoopvol zien dat:
- Er positieve effecten zijn van steenmeelgift op de bodemchemie
- (Dolokal heeft meer effect);
- Er enkele effecten zijn van steenmeelgift op de plantchemie (o.a. van
- Ca en Mg);
- Er geen negatief effect is van de steenmeelbehandeling op de fauna of de vegetatiesamenstelling;
- Het lijkt de goede kant op te gaan, maar de toekomst moet het leren.
http://www.steenmeel.info/wp-content/uploads/2016/09/edepotlink_t57f77084_001.pdf