Onderzoeken naar effecten van gesteentemelen gepubliceerd in wetenschappelijke bladen

Vertalen van wetenschappelijke kennis naar de praktijk.

De afgelopen driekwart eeuw was de focus ten aanzien van bodemvruchtbaarheid gericht op de inzet van chemie (kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen) om de opbrengst per ha te verhogen. Het landbouwkundig onderzoek en de landbouwkundige praktijk zijn hierin zeer succesvol geweest gezien de wereldwijde positie van Nederland op dit vlak. De gevolgen hiervan voor bodemmineralen zijn evenwel uit beeld geraakt.

In 1934 promoveerde Ferdinand van Baaren als laatste agrogeoloog op één van de functies van bodemmineralen voor de bodemvruchtbaarheid. Dat bodemmineralen ook andere functies vervullen, zoals bij de opbouw en de stabilisatie van organische stof in de bodem en bij de stimulering van het bodemleven, volgt uit wetenschappelijke publicaties die niet landbouwkundig van aard zijn.

Wij zien het als een uitdaging om de inzichten uit verschillende wetenschappelijke kennisvelden te integreren in het belang van duurzame bodemvruchtbaarheid. Een andere kijk op bodemvruchtbaarheid dus. Ter illustratie vindt u onderstaande lijst met voor de landbouw interessante publicaties.

*Referentie*	*Type gesteente*	*Type onderzoek*
Bray et al. 2015	Biotiet	Effect van pH, korrelgrootte en liganden op verweringssnelheid.
Bray et al. 2014	Biotiet	Effect van pH op uitloging van verschillende nutriënten.
Hartmann et al. 2013		CO₂-vastlegging door (o.a.) vulkanische mineralen.
Guelfi-Silva et al. 2013	Zes verschillende gesteenten	Opbrengsttoename bij verschillende doses.
Silva et al. 2013	Graniet	Grote opbrengstverbetering bij hoge dosering van granietslijpsel op verzuurde bodem.
Madaras et al. 2012	Zinnwaldiet, mica, orthoklaas	K-opname, plantengroei en opbrengst van gerst verhoogd door steenmeel. Aandacht voor risico’s ongewenste elementen in steenmeel.
Michalopoulos en Liodakis 2012		Afbraak bodemmineralen door intensieve veeteelt.
Priyono en Arifin 2012	Basalt	Combinatie steenmeel en organische stof versterkt opbrengstverhogend effect. Vooral werkzaam op verstoorde bodems.
Ramezanian et al. 2012	Andesiet	Geen effect op gewasopbrengst in een potproef gedurende drie jaar op drie grondsoorten. Steenmeel grof en relatief siliciumrijk.
Uroz et al. 2012		Toevoeging mineralen activeert en verandert microbiologiepopulatie.
Bonneville et al. 2011	Biotiet	Versnelde verwering door mycorrhizaschimmels.
Karimi et al. 2011	Glauconiet	Werkzaam als aanvullende K-bron.
Wang et al. 2011	Biotiet, muscoviet, flogopiet, veldspaat	Extracties en K-opname door twee gewassen. K-opname uit biotiet door gras is even goed als KCl.
Egli et al. 2010		Opbouw organische stof bij terugtrekkende gletsjer.
Imaya et al. 2010		Opbouw organische stof in vulkanische bodems.
Manning 2010		Review over gesteentemelen als kaliumbron voor planten.
Norouzi en Khademi 2010	Biotiet, muscoviet en flogopiet	K-opname door luzerne uit biotiet en flogopiet.
Schneider et al. 2010		Stabilisatie van organisch materiaal door aluminiumhydroxiden uit mineralen.
Anda et al. 2009	Basalt	Potproef met cacao. Positieve effecten op pH en nutriënten in bodemvocht en op gewasopname.
Jones et al. 2009	Basalt	Mengsel van (grof) steenmeel en compost (1:2) als substraat bedoeld voor landscaping heeft geen positieve effect op plantengroei. Met name opname P wordt belemmerd. Wateropname en structuur bij GFT-compost werden wel verbeterd.
Pierson-Wickmann et al 2009		Afbraak bodemmineralen door intensieve veeteelt.
Egli et al. 2008		Opbouw organische stof in vulkanische bodems.
Van Straaten 2006		Review, beschrijving twee praktijkproeven.
Barral Silva et al. 2005	Granietpoeder	Analyse zuurneutraliserend vermogen en nutriëntlevering.
Moilanen et al. 2005	Biotiet	Positief effect van biotietbemesting op grove den op veengrond, gedurende 25 jaar.
Bakker et al. 2005	Plagioklaas aan grond	Potproef met naaldbomen; oiv bomen neemt verwering toe.
Priyono en Gilkes 2004	4 gesteentemelen; 23 verschillende bodems	Lab-incubatie-experimenten gedurende 2 en 10 maanden. Effecten van malen van gesteente. Toename beschikbaarheid in extract na 10 maanden.
Aarnio et al. 2003	Biotiet	Positieve effecten op pH en K-beschikbaarheid in bosbodem.
Cui et al. 2003	Flogopiet	Potproef met paksoi en radijs. Opname van K uit mineralen.
Stumm et al. 2003	Gesteentemeel uit Eifel	Lichte opbrengsttoename bij diverse groenten in praktijk biologische landbouw.
Wilpert en Lukes 2003	Fonoliet	Effect van steenmeel na 4 jaar op bos.
Gillman et al. 2001	Basaltpoeder, 7 bodemmonsters	Incubatieproef gedurende 3 maanden: toename pH en uitwisselbare kationen.
Hinsinger 2001	1 basaltmeel	Kortdurende potproef met intensieve monitoring van bodemvocht; verwering o.i.v. plantenwortels.
Bakken et al. 2000	Diverse steenmelen	Effecten op grasland gedurende 3 jaar. Matige tot zeer goede opname van K uit mineralen
Bolland en Baker 2000	Granietpoeder	Grof materiaal direct uit mijn. Potproef met tarwe en klaver. Positieve effecten alleen op K-deficiënte gronden.
Harley en Gilkes 2000		Review: de noodzaak om verweringsmechanismen te leren begrijpen.
Hildebrand en Schack-Kirchner 2000		Steenmeel verhoogt K-flux maar breekt niet versneld organische stof af zoals kalk.
Leonardos et al. 2000		Steenmeelgebruik logischer dan NPK op tropische bodems.
Wang et al. 2000	Gneiss	Potproef met mais, paksoi en luzerne. Laat grote verschillen tussen K-opname uit gneiss door planten zien.
Wulff et al. 1998		Met hogere mestgiften wordt niet voorkomen dat gewassen nutriënten uit de bodemmineralen gebruiken.
Bakken et al. 1997a	Diverse steenmelen	Potproef van 23 weken met rogge. Sommige steenmelen leveren K aan gewas
Bakken et al., 1997b	Diverse steenmelen	Potproef met gras. Sommige steenmelen leveren K aan gewas. Steenmelen verhogen bodem-pH.
Coroneos et al. 1996	Graniet	Potproeven waarin effectiviteit van graniet als kaliumbron wordt bestudeerd.
Hinsinger et al. 1995	Granietpoeder aan 20 bodemmonsters	Incubatieproef van 60 dagen: toename uitwisselbaar K en soms toename pH. Potproef laat bescheiden werking zien van graniet als K-meststof.
Weerasuriya et al. 1993	Aangezuurde flogopiet	Potproef met rijst. Opbrengstverhoging door kalium uit aangezuurde steenmeel.
Von Mersi et al. 1992	Basalt, diabaas, bentoniet	Driejarige veldproef in 3 bossen. Positief effect pH.
Blum et al. 1989	Vijf gesteentemelen	Waterige en totaalgehalten, en zuurneutraliserend vermogen.
Von Fragstein et al. 1988	Gesteentemelen	Waterige, zure extractie en totaalgehalten van 32 commerciele gesteentemelen uit Duitsland.
Kahnt et al. 1986	Vijf gesteenten en 5 zanden	Potproeven met gewassen, nitraatuitspoeling en vochthoudend vermogen. Toename waterhoudend vermogen bij zeer hoge doses.
Gillman 1980	Basalt	Toename van pH en uitwisselbare kationen o.i.v. verwering van basalt.
Singh en Uriyo 1976	Sepioliet	Bekalkende werking van steenmeel is vergelijkbaar met kalk.
Gilkes en Young 1974	Biotiet	Potproef met klaver. K beschikbaarheid uit biotiet neemt af als functie van Fe³⁺ in biotiet. K-beschikbaarheid voor klaver is voorspelbaar op basis van extractietest.
Rasp 1974	Diabaas	Potproef met gras. Geen effect op gewasopbrengst, wel hoger magnesiumgehalte in gewas.
Richter 1974	Basalt	Potproef met rogge. Opname van slecht oplosbare fractie kalium uit gesteentemeel.
Rzeznik en Nebe 1968	Basalt	Effect op bos en bodem 30 en 60 jaar na bemesting met steenmeel.
Roschnik 1967	Basalt	Potproef. Opbrengstverhoging en verbetering bodemeigenschappen.
Stahlberg 1963	Diverse steenmelen	Extractie- en potproef met rode klaver. K wordt opgenomen uit met name biotiet.
Nicolic et al. 1959	Leuciet	Veld- en potproeven waarin leuciet met KCl vergelijkbare resultaten gaf.
Schmitt 1949	Basalt	Elf meerjarige veldexperimenten. Vergeleken met kunstmest. Bescheiden opbrengstverhogingen.
Van Baren 1934		Proefschrift over kalihoudende mineralen in de Nederlandse bodems.