Functie bodemmineralen
Voor een duurzame bodemvruchtbaarheid is de wisselwerking tussen bodemmineralen en bodemleven essentieel. Bodemmineralen vormen de kapstok voor tal van nuttige processen in de bodem, zoals hechtingsplaatsen voor de bodembiologie, de langetermijnlevering van (sporen)nutriënten, het verhogen van de nutriëntenuitwisselingscapaciteit en de vorming van humus.
Kwetsbaarheid
Bodemmineralen zijn echter niet onkwetsbaar. De afgelopen 50 jaar heeft de mens meer zuur in de bodem gebracht dan de natuur in 10.000 jaar, met bijbehorend versneld verlies van bodemmineralen. Belangrijke verzurende bronnen zijn het gebruik van kunst- en drijfmest in de landbouw en de uitstoot van verkeer en industrie. De natuurlijke processen om verse bodemmineralen aan te voeren zijn in Nederland óf niet meer werkzaam (afzetting van rivierslib en zeeklei of windafzettingen in de vorm van löss en dekzanden) of het zijn zeer langzame geologische processen (ijstijden/gletsjers). Deze natuurlijke bodemvormende processen kunnen de door de mens veroorzaakte bodemdegradatie op geen enkele manier compenseren.
Vergeten kennis?
Op 10 november 1934 promoveerde Ferdinand van Baren (Nederlands Agrogeoloog) bij professor Edelman, hoogleraar in de mineralogie en de agrogeologie. En daarna…….? Het lijkt erop dat daarna deze kennis in de vergetelheid is geraakt en moet worden herontdekt. Onderzoek naar natuurlijke bodemmineralen leek achterhaald. Het succes van de moderne landbouw met de input van chemische middelen was echter alleen mogelijk door de oorspronkelijke aanwezigheid van een grote voorraad verweerbare mineralen in de bodem.
Gevolgen
Inmiddels worden de gevolgen van de mineralogische afbraak en achteruitgang van de vruchtbaarheid merkbaar door het verschijnen van ‘probleem’ nutriënten, afnemend organisch stofgehalte, een verslechterde bodemstructuur en bewerkbaarheid van de bodem en/of hogere ziektedruk bij plant en dier. In natuurgebieden leidt de bodemdegradatie als gevolg van verzuring tot de achteruitgang van flora en fauna.
‘Reparatie’
Bodemdegradatie, ook wel uitmijnen genoemd, is alleen een halt toe te roepen door aanvoer van nieuw bodemmateriaal in de vorm van steenmeel; fijngemalen silicaatgesteenten van magmatische oorsprong. Met gangbare middelen is ‘reparatie’ niet mogelijk.
Steenmeel kan op de volgende manieren worden toegepast. Tussen haakjes is een indicatie gegeven van de toe te passen hoeveelheid voor reparatiebemesting bij fijne steenmelen (< 90 µm) :
- direct op het land bij akkerbouw en vollegrondstuinbouw (1 á 2 ton/ha/jaar), veeteelt (1 ton/ha/jaar);
- in de ligbox (ca. 600 gram/koe/dag of ca. 275 gram per m2);
- gemengd door (drijf)mest (ca. 30 kg/m3);
- als toevoeging bij composteren (4 – 6 kg/m3 uitgangsmateriaal) of vermengd met gerijpte compost;
- bij (bomen)substraat;
- als nutriëntenbron voor bio-fertilizer/compostthee;
- als bron van (sporen)elementen in natuurgebieden;
- bij stedelijk groen, stadslandbouw, sportvelden en daktuinen.