In samenwerking met studenten Toegepaste Biologie van Hogeschool HAS Den Bosch werd in opdracht van Stuurgroep De Maashorst onderzocht welke effecten het inzetten van steenmeel heeft voor beheren van kwetsbare ecosystemen in natte en droge heidegebieden.
Het volledige rapport kunt u via deze link downloaden.
Samenvatting
In het Nederlandse heidelandschap, blijken hydrologie, zuurgraad en voedingsstoffenaanbod sturende factoren te zijn voor de vegetatiesamenstelling. Dit onderzoek richt zich op De Maashorst, een natuurgebied met een diversiteit aan landschappen, waaronder meerdere heidegebieden. In de loop der jaren zijn de heidegebieden binnen de Maashorst achteruit gegaan waardoor het hier voornamelijk nog om soortenarme zure heidegebieden gaat. De Schaijkse heide is een dergelijk heidegebied, bestaande uit een droog en een nat heidegebied. Om te bepalen of verzuring de oorzaak van deze achtergang is werd er in dit onderzoek, door middel van een bodemonderzoek en vegetatieopnamen, het verband tussen bodemsamenstelling en aanwezige vegetatie onderzocht. Naast veldonderzoek is er een kiemingsexperiment opgezet in de kas om de mogelijkheden van herstel van de heide met behulp van steenmeel (fijngemalen gesteente van magmatische oorsprong), te bepalen. Van steenmeel is al bekend dat het de pH van de bodem kan verhogen en de mineralenhuishouding van de bodem kan verbeteren.
Bij het bodemonderzoek zijn de fosfaat-, kalium-, calcium-, magnesium-, pH-KCl-, pH-H2O- en C/N-waardes bepaald. Met de resultaten van de vegetatieopnames is met behulp van Turboveg en Synbiosys de plantengemeenschap bepaald. De Ellenbergwaardes van de plantengemeenschappen werden vervolgens vergeleken met de waardes van de bodemanalyses.
In het transplantatie-experiment is gebruik gemaakt van 2 soorten steenmeel, het kaliumrijke steenmeel Eifelgold en een calcium- en magnesiumrijk steenmeel (Basa Box). Eerst is de benodigde hoeveelheid steenmeel om een gewenst effect te krijgen bepaald. Vervolgens is een deel van de potten met bodem van de droge en natte Schaijkse heide behandeld met 1 gram Eifelgold, een deel met 1 gram Basabox en een deel met een mix van 0,5 gram Eifelgold en 0,5 gram Basabox. Tevens bleef een deel onbehandeld ter controle. Vervolgens werd na twee weken de helft ingezaaid met zaden van kleine tijm en de andere helft met zaden van de stijve ogentroost.
Bij de pH-bepaling met steenmeel was de pH van de droge heidebodem voor de behandeling 3,73. Twee weken na behandeling met 0,5 gram steenmeel lag dit, voor zowel Eifelgold als Basa Box, op ruim 4. Op de natte heide was de pH voor de behandeling 4,28. Twee weken na behandeling met 0,5 gram steenmeel lag dit op 4,55 voor Basa Box en 4,65 voor Eifelgold.
De gevonden waardes van het bodemonderzoek en de gevonden plantengemeenschap sluiten bij elkaar aan, waar eerder gedane vegetatieopnamen duiden op plantengemeenschappen die een rijkere bodemsamenstelling nodig hebben. Bij zowel de natte als de droge heide werd een verhoging van de pH waargenomen na behandeling met steenmeel, waarbij de hoogste pH bereikt werd bij behandeling met Eifelgold.
Bij het transplantatie-experiment lijkt Eifelgold een beter effect te hebben op de kieming en ontwikkeling van de kleine tijm en de stijve ogentroost. Echter, de mix bij kleine tijm laat op natte heidebodems nog een verbetering zien ten opzichte van alleen Eifelgold. Om te kijken of dit effect een meerwaarde heeft is het aan te raden een soortgelijk experiment uit te voeren met een grotere diversiteit aan plantensoorten op bodems bij behandeling met alleen Eifelgold en met een mix van Eifelgold en Basa Box. De bodemanalyses en de vegetatieopnamen tonen dat de bodemsamenstelling waarschijnlijk de belangrijkste factor is op de mate van achteruitgang van de plantmatige biodiversiteit op de Schaijkse droge en natte heide. Uit het transplantatie-experiment blijkt ook dat de behandeling met steenmeel een positief effect heeft, wat aansluit op de bevindingen uit de bodemanalyses en vegetatieopnamen. Om tot een duidelijk beheersplan te komen is verder onderzoek nodig naar de effecten van steenmeel in het veld door het opzetten van proefvelden binnen de heidegebieden. Om de kans op herintroductie van soorten te bepalen is het tevens mogelijk de dispersiemogelijkheden van doelsoorten en aanwezige zadenbank te onderzoeken.